بازار هنر یا بازارچه بلند اصفهان در انتهای محور جنوبی دولت‌خانه صفوی و در شرق محور تاریخی تفرجگاه چهارباغ عباس اصفهان واقع‌شده است.

یکی از مکان‌هایی که هر گردشگری با سفر به اصفهان حتماً از آن بازدید می‌کند، خیابان چهارباغ عباسی است، خیابانی که زمانی در میان باغ‌های متعدد صفوی ساخته‌ شده بود و هم‌اکنون یکی از زیباترین خیابان شهر اصفهان است. از قدم زدن در این خیابان تاریخی به بازاری می‌رسیم که می‌توان آن را یکی از زیباترین بازارهای تاریخی اصفهان دانست، بازاری که علاوه بر معماری و تزئینات زیبا و منحصربه‌فرد، گذری است که می‌توان توسط آن وارد یکی از باغ‌های دوران صفوی شد که کاخ هشت‌بهشت در آن قرار دارد.

این بازار تاریخی به‌عنوان بخشی از مجموعه عظیم کاروانسرای عباسی و مدرسه علمیه امام جعفر صادق(ع) (مدرسه چهارباغ) به همت مادر شاه سلطان حسین صفوی(آخرین شهریار صفوی) پیش از حمله افغان‌ها بنا شد و به‌عنوان بازار کاروانسرای عظیم عباسی در اقتصاد شهری اصفهان در عصر صفوی و پس‌ازآن کاربرد داشت.

بنای این بازارچه عظیم که ارتفاع طاق‌های گذر اصلی آن بین 8 تا 10 متر است در سال 1116 هجری قمری آغاز و در سال 1118 هجری قمری به اتمام رسید.

در ادوار مختلف تاریخی به‌ویژه در عصر صفوی و هم‌زمان با توسعه تجارت داخلی و خارجی ایران به‌ویژه پس از تصرف مبادی اصلی جاده کهن ابریشم در غرب آسیا و شرق اروپا توسط امپراتوری عثمانی و سوق یافتن تجارت از دریای مدیترانه به خلیج‌فارس و دریای عمان، تلاش برای ساخت کاروانسراها به‌ویژه در عصر سلطنت شاه‌عباس اول صفوی که کمی بیش از 40 سال به طول انجامید آغاز و کاروانسراها با گونه‌های متنوع معماری متناسب با اقلیم و فرهنگ‌های مناطق مختلف ایران به دو صورت کاروانسراهای برون‌شهری (جاده‌ای) و درون‌شهری آغاز شد و این در حالی بود که تعداد زیادی کاروانسرا در داخل شهر اصفهان به‌عنوان تختگاه شهریاران صفوی در بیش از یک سده بنا شد، که این شهر به‌عنوان مرکزیت ایران قرار گرفت.

کاروانسرای عظیم عباسی در محور شرق چهارباغ و همراه با مجموعه بازارچه بلند و مدرسه علمیه امام جعفر صادق(ع) ازجمله آخرین شاهکارهای هنر معماری مکتب اصفهان در عصر صفوی به شمار می‌رود که تنها 17 سال پیش از بروز فتنه افغان‌ها و سقوط اصفهان به دست آن‌ها بنا نهاده شد و این بازارچه در حقیقت برای توسعه مبادلات تجاری به‌ویژه خریدوفروش کالاهایی که از خارج از اصفهان به این کاروانسرا وارد می‌شد بنا نهاد شده و درآمده‌ای حاصل از کاروانسرای عباسی و بازارچه بلند به‌عنوان موقوفه مجموعه عظیم مدرسه علمیه امام جعفر صادق (ع) تعیین شد.

 طی شش دهه گذشته کاروانسرای عباسی به‌عنوان هتل احیا و سپس با افزودن بخش جدیدی در ضلع جنوبی آن در دهه 50  به‌عنوان یکی از زیباترین و معتبرترین واحدهای اقامتی سنتی در ایران و جهان از شش دهه گذشته تاکنون به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

بازارچه بلند یا بازار هنر اصفهان به طول تقریبی 200 متر و با ارتفاع گذر اصلی که نزدیک به 10 متر ارتفاع دارد، همراه با تزئینات متنوعی که در جای‌جای آن قرار دارد یکی از زیباترین و منحصربه‌فردترین بازارهای ایران شناخته‌شده است. این بازار طی چهار سده گذشته فرازوفرودهای بسیاری را تجربه کرد به‌گونه‌ای که گزارش‌های تاریخی نهادهای رسمی حاکی است که در طی 100 سال گذشته این بنا در مقاطعی از زمان پس از فرود ستاره بخت و اقبال خاندان صفوی مدتی به‌عنوان اسطبل اسب و سپس به‌عنوان انبار دخانیات کاربرد داشته است.

گزارش‌های اداره حفاظت از آثار تاریخی اصفهان نیز حاکی است که عملیات مرمت این مجموعه تاریخی پس‌ از آنکه آسیب‌های زیادی را در عصر قاجار و اوایل دوران پهلوی تجربه کرد، از دهه 40 آغاز و سپس بر اساس توافقات اداره اوقاف و صنایع مستظرفه این مجموعه را با نزدیک به 80 حجره و فروشگاه که به‌صورت 2 طبقه احداث‌شده به‌تدریج در اختیار هنرمندان هنرهای سنتی قرارداد که صرفاً به خلق آثار هنری منحصربه‌فرد مبادرت می‌ورزیدند.

باگذشت زمان و درگذشت بسیاری از این هنرمندان، حق سرقفلی این فروشگاه‌ها توسط وارثان این هنرمندان به سایر فعالان اقتصادی شهر واگذار و در طی دهه‌های 70 و 80 این مجموعه به‌تدریج به یکی از اصلی‌ترین مراکز تولید و عرضه زیورآلات ازجمله طلا اختصاص یافت به‌گونه‌ای که اکثر طلافروشان و نقره‌فروشان در طبقات زیرین و کارگاه‌های تولیدی آنان در طبقه فوقانی این بازار در دو سمت آن اختصاص‌ یافته است. 

با این‌ حال تلاش برای حفاظت بهینه از این بازار و حفاظت آن از گزندهای احتمالی ازجمله آتش‌سوزی و مرمت آن بیش از یک دهه به طول انجامید به‌ نحوی‌که در طی دهه 80 و 90 با تشریک‌مساعی ادارات کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و اوقاف و امور خیریه استان و همچنین به همت استاد اسدالله شاه‌میوه اصفهانی هنرمند پیشکسوت خاتم و مدیر این مجموعه تاریخی کار مرمت اساسی این مجموعه مجدداً پس از 50 سال آغاز شد که شامل مرمت اساسی پشت‌بام، مرمت بندکشی‌های فرسوده سقف و دیواره‌های بازار، مرمت درهای اصلی بازار که باهنر منبت تزئین شده است، همچنین مرمت تزئینات آجری، یکسان‌سازی تابلوهای تجاری و همچنین یکسان‌سازی ویترین فروشگاه‌ها و درنهایت اصلاح نورپردازی این بازار بزرگ تاریخی در یک دهه گذشته به سرانجام رسید.

 در بخش محور شرقی و سردر بازار که در دوران پهلوی به بازار متصل شد عملیات ساخت نمازخانه، سرویس بهداشتی، آبدارخانه و سیستم مانیتورینگ (پایش الکترونیک) نیز در طی یک دهه اخیر به همت بازاریان به‌ویژه استاد شاه‌میوه به سرانجام رسید.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های منحصربه‌فرد این بازار، سردر ورودی عظیم و باشکوه آن است که در ضلع غربی بازار و در امتداد دیوارها و سردر ورودی مدرسه علمیه امام جعفر صادق (ع) واقع‌شده و سقف آن با آجر و خشت و همچنین گچ‌بری همراه با مقرنس‌های باشکوهی پوشیده شده. همچنین در امتداد ضلع جنوبی این بازار دو سردر همراه با در چوبی منحصربه‌فردی قرار دارد که راه ارتباطی بازار با کاروانسرای عباسی (هتل عباسی) و مدرسه علمیه امام جعفر صادق(ع) (مدرسه چهارباغ) به شمار می‌رفته که ازجمله ویژگی‌های ارزشمند این بازار به شمار می‌رود.

انتهای پیام/